Dayaw 2012 binatikos dahil di isinali ang mga Dumagat

Katutubong Dumagat sa Norzagaray

MALOLOS—Ikinalungkot ng mga nagsusulong ng karapatan ng mga katutubo sa lalawigan ang di pagkabilang ng mga Dumagat sa tatlong araw na 2012 Dayaw Festival sa lungsod na ito.

 

Ang Dayaw Festival ay nilahukan ng may 470 katutubo na kumatawan sa 47 grupo na nagmula sa ibat-ibang bahagi bansa.

Ang mga lumahok ay dumating sa lalawigan noong Lunes at pumarada sa kahabaan ng McArthur highway sa lungsod na ito noong Marters ng umaga para sa pagsisimula ng tatlong araw na pagdiriwang ng Dayaw na nalalayon na palawakin ang pagkakaunawa sa mga katutubo.

Suot ang kanilang makukulay na damit, ilan sa mga katutubo ay nagpakita pa ng kanilang mga sayaw sa saliw ng katutubong tugtugin habang pumaparada na ikinagalak ng mga manonood.

Ngunit sa kabila ng mahabang pila sa parade, isa mang katutubong Dumagat mula sa Sierra Madre na nasasakop ng Bulacan ay walang nakalahok.

Ang kalagayang ito ay ikinalungkot ng mga nagsusulong ng karapatan ng mga katutubong Dumagat sa lalawigan.

Kabilang sa kanila si Bro.Martin Francisco, ang tagapangulo ng Sagip Sierra Madre Environment Society (SSMES) na dating kasapi ng IP-Biskal Foundation na nasa ilalim ng pamamahala ng Diyosesin ng Malolos.

Pagbubukas ng Dayaw 2012 Festival

Sa kanyang ipinahatid na mensahe sa Mabuhay Online, hindi ikinubli ni Francisco ang kanyang damdamin.

“Iyan ang nakakalungkot sa tuwing magkakaruon ng pagdiriwang ang Bulacan mapa- kultura man o pagdiriwang pagkasayahan, laging nakakalimutan ang mga orihinal na katutubong Bulakenyo na mga Dumagat ng Bulacan,” ani Franciso.

Ang tinutukoy na ‘pagdiriwang pangkasayahan’ ni Francisco ay ang taunang pagdiriwang ng Singkaban Fiesta na hango sa mga salitang “sining, kalinangan at kasaysayan” ng Bulacan.

Batay sat ala ng Mabuhay, sa mahabang panahon ng pagdiriwang ng Singkaban Fiesta sa Bulacan ay halos dalawang beses pa lamang napabilang angmga katutubong Dumagat sa nasabing pagdiriwang.

Iginiit pa niya na “they are truly marginalized among the Bulakenyo na kahit saling pusa, eh, hindi isinali.”

Ang pahahyag ni Francisco ay batay sa mga naunang pagsasaliksik ng mga historyador sa lalawigan na ang mga katutubong Dumagat ay ang mga unang residente ng lupaing nasasakop ng lalawigan ng Bulacan, bago pa dumating ang grupo ng mga Malay.

Mga Dumagat ng Bulacan

Para sa mga katutubong Dumagat na kulot ang buhok, inilarawan nilang “unat” ang mga ninuong Malay dahil sa unat ang mga buhok ng mga ito.

Ang ninunong Malay ng mga Bulakenyo, ayon sa mga histryador ay unang nanirahan sa mga gilid ng ilog sa lalawigan at sa paglipas ng panahion ay tinawag na mga “taga-ilog” o ”Tagalog.”

Kaugnay nito, sinabi ni Felipe De Leon, tagapangulo ng National Commission on Culture and the Arts (NCCA), na nagpahatid sila ng imbitasyon sa mga Dumagat para lumahok.

Ngunit ayon kay Francisco, “ni ha o ni ho ay wala, imbitasyon pa.”

Sa panayam ng Mabuhay Online kay De Leon noong Martes, inamin  niya na dapat kalahok ang mga Dumagat sa Dayaw Festival.

Gayunpaman, itinuro niya si Joseph Cristobal na siyuang dapat nagpahatid ng imbitasyon.

Si Cristobal ay dating hepe ng Provincial Tourism Office ng kapitolyo at patnugot ng Dayaw 2012 Festival.

“Siya ang taga rito sa Bulacan at we trust in his expertise.  Siya ang nakakalam ng mga imbitasyon,” sabi ng tagapangulo ng NCCA.

Sa panayam kay Cristobal, itinuro naman nito ang isang Osie Alfonso na diumano’y siyang nangasiwa sa pag-iimbita sa mga katutubo.

Katutubong Bugkalot ng Hilagang Luzon, kalahok sa Dayaw 2012

Nilinaw pa ni Cristobal na sa pagdiriwang nga Dayaw Festival noong bakaraang taon at kasama ang mga Dumagat.

“Baka kaya hindi nakasama sa taong ito ay dahil kasama na sila noong nakaraang taon,” aniya.

Bukod dito, sinabi rin ni Cristobal na isa sa limitasyon ng pagbibigay ng imbitasyon ay ang pondo.

Ipinagmalaki pa niya na lahat ng katutubong kalahok sa festival at may honorarium at full hotel accommodation sa lalawigan.

Ngunit para kay Francisco at mamamhayag sa lalawigan, hindi sapat na dahilan ang kakapusan sa pondo upang hindi makadalo ang mga katutubong Dumagat sa Dayaw 2012 Festival.

Ito ay dahil sa malaki ang pondo ng kapitolyo at nga mga pamahalaang lokal tula dng munisipyo at lungsod ng Donya Remedios Trinidad, Norzagaray at San Jose Del Monte na nakakasakop sa tirahan ng mga katutubong Dumagat sa lalawigan.

Ayon sa ilang mamamahayag sa lalawigan, maaari namang magpahiram ng sasakyan ang mga pamahalaang bayan at lungsod upang makarating ang mga Dumagat sa kapitolyo ay makalahok sa pagdiriwang.

Iginiit pa nila na kung hindi  maaaring ibilang sa mga kalahok ang mga Dumagat dahil bawat grupo ay limitado lamang sa 10 kalahok, dapat daw ay isinama na lamang sa welcome committee ang mga Dumagat.  (Dino Balabo)

Kalinangan at produktong katutubo tampok sa pagdiriwang ng Dayaw 2012 sa Bulacan

Katutubong Aeta ng Porac, Pampanga.

MALOLOS—Tampok ang mga katutubong kalinangan na kinabibilangan ng mga laro, ritwal, pagkain sayaw, awit at mga produkto sa taunang pagdiriwang ng buwan ng mga katutubosa Bulacan mula Nobyembre 27 hanggang 29.

Ito ay tinaguriang “Dayaw 2012” na pangungunahan ng National Commission on Culture and the Arts (NCCA) kasama ang pamahalaang panglalawigan ng Bulacan at ang pamahalaang panglungsod ng Malolos.

Ang tatlong araw na pambansa at engrandeng pagdiriwang ay may temang “Katutubong Pamumuhay, Halawan ng Aral sa Buhay.”

Ayon kina Felipe De mesa at Emelita Almosara, tagapangulo at patnugot na tagapagpaganap ng NCCA, ang Dayaw 2012 na bahagi ng pambansang pagdiriwang ng Buwan ng mga Katutubo.

Katutubong Ati ng Isla ng Boracay.

Ito ay inorganisa ng NCCA’s Subcommission on Cultural Communities and Traditional Arts (SCCTA) sa pangunguna ni Commissioner Joycie Dorado-Alegre na tatampukan ng mga pagtatanghal ng iba-ibang grupo ng katutubo sa bansa.

Itatanghal din sa tatlong araw na pagdiriwang ang mga sayaw, awit, ritwal, laro, sining, mga produkto ng mga katutubo at maging mga demonstrasyon ng pagluluto ng kanilang mga pagkain.

Ayon kay Felipe, ang Dayaw 2012 naglalayon na itanghal ang kahalagahan at mayamang katutubong kalinangan maging ang mga usapin at hamon na kinakaharap ng mga katutubo sa panahong ito.

Layunin nito na maipakita ang mga tradisyunal na karunungan upang magsilbing inspirasyon sa paghanap ng solusyon sa mga makabagong suliranin; at mapagyaman ang kaalaman ng iba pang grupo katulad ng mga Tagalog at mamamayan ng kalakhang Maynila.

Sinabi pa ni Felipe na daan-daang kinatawan ng mga grupo ng katutubo mula sa ibat-ibang panig ng bansa ang darating sa Bulacan sa tatlong araw na pagdiriwang.

Ito ay kinabibilangan ng mga katutubong Gaddang, Isinay, Tinggian, Itneg, Ibanag, Yogad, Itawit, Malaweg, Ivatan, Bugkalot, Isnag, Kalinga, Ifugao, Ibaloi, Kankanaey, Balangao, Bontok, Applai, Ayta, Mangyan, Palawani, Molbog, Jama Mapun, Tagbanua, Pala’wan, Batak, Cuyunon, Agta, Ati, Panay Bukidnon, Waray, Abaknon, Yakan, Subanen, Manobo, Higaonon, Bagobo, Mandaya, Mansaka, B’laan, Sangir, Ata Manobo, T’boli, Teduray, Arumanen, Mamanwa, Maranao, Magindanao, Iranun at mga Tausug.

Kabilang sa mga gawaing inihanada ng NCCA sa tatlong araw na pagdiriwang sa loob ng bakuran ng kapitolyo ng Bulacan ay ang pagtatanghal ng mga katutubong sayaw at awit, katutubong Laro, Kuwentuhan sa Sari-Sari Store, Dayaw Tyange, impormal na talakayan at pagbebenta ng ibat-ibang produktong katutubo.

Magsasagawa rin ng pormal na talakayan sa Capitol Gymansium kung saan ay tatalakayin ang mga paksa hinggil sa Community-based Tourism Program na naglalayoing maghatid ng trabaho s amga katutubo; usapin sa climate change; talakayan sa pagbuo ng Department of Education (DepEd) ng kurikulum para sa mga katutubo.

Magsasagawa rin ng mga pagtatanghal ang ilang grupo ng katutubo sa SM City Baliwag, SM City Marilao at sa Robinsons Pulilan.

Sa Capitol Gymansium, mapapanood ang mga piling pelikula mula sa Cinemalaya hinggil sa mga katutubo, at ang sarwelang Bulakenyo na tinawag na Kakarong ay mapapanood sa Nicanor Avelardo Auditorium sa ikalawang palapag ng gat Blas Ople Building.

Bawat taon, pinangungunahan ng NCCA ang pagdiriwang ng Buwan ng mga katutubo sa iba-ibang bahagi ng bansa sa pamamagitan ng Dayaw.  Ang pagdiriwang ay ayon sa itinatakda ng Presidential Proclamation 1906, na nagdeklara sa buwan ng Oktubre bilang buwan ng mga katutubo.

Noong 2007, isinagawa ang Kalimudan: Panaghi-usa sa Mindanao  o Mindanao Indigenous Peoples’ Gathering na isinagawa sa lungsod ng Davao Citykung saan ay itinampok ang mga katutubo sa Mindanao.

Noong 2008, isi9nagawa sa Lungsod ng Santiago sa isabela anf Timpuyog: Indigenous Peoples’ Month Celebration  sa Luzon kung saan ay itinampok ang mga katutubo sa Luzon.

Noong 2009, isinagawa ang “Dungog” o ang Indigenous Peoples’ Festival  sa Lungsod ng Roxas sa Capiz.

Ang Dayaw 2010 ay isinagawa sa Kalakhang Maynila, at noong 2011, ito ay isinagawa sa Lungsod ng Tagum sa Davao del Norte.  (dino balabo)

Almera planong iuurong ang kandidatura bilang gobernador

 MALOLOS—Iuurong na ni Jaime Almera ang kanyang kandidatura bilang gobernador ng Bulacan.

Ito ang pahayag na ipinalabas ni Almera sa kanyang Facebook account noong Sabado ng umaga, Oktubre 27.

Ang pahayag ni Almera ay kanyang inilabas isan glinggo matapos magsimula ang imbestigasyon ng Commission on Elections(Comelec) sa mga apparent nuisance candidates o mga kandidatong panggulo sa halalan sa lalawigan.

“Iwi-withdraw ko na yung aking COC filed for governor of Bulacan, this coming week,” ani Almera sa kanyang pahayag na inilabas noong Oktubre

27.

Iginiit pa niya na pinal ang kanyang desisyon, ngunit hindi niya inilahad ang dahilan kung bakit niya iuurong ang kanyang kandidatura.

Gayunpaman, humingi si Almera ng paumanhin sa kanyang mga kaibigan.

“Pasensiya na sa nasabihan ko.  Bahala na sila muna.  Thanks and God bless to all,” ani ng indipendienteng kandidato bilang gobernador.

Kung matutuloy ang pag-urong ni Almera ng kanyang kandidatura, ito na ang ikalawa niyang pag-urong.

Batay sa tala ng Comelec, si Almera ay unang nagsumite ng kanyang Certificate of Candidacy (COC) bilang kandidatong gobernador ng Bulacan noong 2004.

Ngunit ito ay binawi ng kanyang ama, na ayon kay Almera ay mayroong pag-ayon niya.

Matatandaaan na noong Oktubre 20 ay sinimulan ng Comelec Bulacan ang pag-iimbistiga sa kakayahan na makapagsagawa ng malawakang kampanya ng anim na indipendienteng kandidato sa panglalawigang posisyon.

Kabilang sa anim na indipendiente ay sina Almera at Ernesto Balite na kapwa residente ng Malolos at nagsumite ng Certificate of Candidacy (COC) sa pagkagobernador.

Ayon kay Abogado Elmo Duque, ang provincial election supervisor ng Bulacan, ang pag-iimbistiga nila ay naglalayong matiyak na may kakayahan ang mga kandidato.

Bahagi rin ito ng kanilang paglilinis sa talaan ng kandidato upang hind imaging katawa-tawa ang halalan sa Mayo 2013.

 Sa nalalapit namang pag-urong ni Almera, tanging sina Gob. Alvarado ng National Unity Party (NUP) ay indipendienteng si Balite ang malalabi na kandidatong  gobernandor sa Bulacan.

Kaugnay nito, ipinahayag ni Alvarado sa kanyang lingguhang programa sa Radyo Bulacan noong Sabado ng umaga ang pakinabang ng kawalan ng malakas na katunggali sa halalan.

Sinabi niya na higit niyang matututukan ang pamamahala sa lalawigan at pagapapatupad ng ibat-ibang programa.

Ayon sa gobernador, karaniwang naiipit ang pamamahala sa panahon ng halalan at nababawasan ng political will ang mga kandidato.

Ito ay dahil umiiwas ang mga kandidatong pulitiko na madismaya ang mga botante.

“Pag halalan, puro suyuan iyan para hindi magtampo ang mga botante,” ani ng gobernador.

Iginiit pa niya na“biniyayaan tayo ngayon dahil halos ay walang kalaban kaya matututukan ang mga problema ng lalawigan.”

Kabilang sa mga programa nais niyang tutukan at ipagpatuloy ay ang pangangalaga sa kalikasan.

Dahil dito inatasan niya si Eugenio Payongayong, ang bagong hepe ngBulacan Environement and Natural Resources Office (Benro)tugisin ang mga pabrikang nagsasanhi ng polusyon sa kailugan ng Bulacan.

Bukod rito, iniatas din niya ang pagsasagawa ng malawakang pagtatanim ng punong bilang bahagi ng Greening Program, at pagpapatupa dng batas sa pagsisinop ng basura at batas sa pangangalaga ng tubig at hangin.

“Our efforts in rehabilitating the Marilao-Meycauayan rivers will be useless kung walang parallel implementation of the law,” ani Alvarado.