SPECIAL REPORT(3/3): Solusyon ba sa polusyon ang butas na batas?

MALOLOS—Dalawang batas pangkalikasan ang pinagtibay ng Sangguniang Paglalawigan ng Bulacan sa loob lamang ng halos isang taon mula 2011.

Ito ay ang bagong provincial environment code na pinagtibay noong Hulyo 2011 at ang ordinansang nagbabawal sa paggamit sa plastic sa lalawigan na pinagtibay nitong nakaraang Mayo.

Katulad ng iba pang mga batas pambansa tulad ng Clean Air Act, Clean Water Act, at Solid Management Act, ang dalawang ordinansang nabanggit ay kapwa naglalayon na mapangalagaan ang kalikasan sa lalawigan partikular na ang kabundukan at maging ang mga katubigan.

Ngunit sa kabila ng pagpapatibay sa mga nasabing batas, patuloy pa rin ang polusyon sa katubigan ng Bulacan na ayon sa mga managingisda at namamalaisdaan ay patuloy na lumalason sa tubig at nagpapaliit sa produksyon ng isda at iba pang lamang tubig.

Sa pagsasaliksik ng mamamahayag na ito, samut-sari ang naipong panukalang solusyon para mapigil ang polusyon sa kapaligiran, partikular na sa katubigan.

Kabilang dito ay ang mga sumusunod.

·         Istriktong pagpapatupad ng Republic Act 9003 o ang Ecological Solidwaste Act na sumasakop sa pagsisinop ng mga basura.

·         Pagtatayo ng isang toxic waste treatment plant sa lalawigan upang ang mga waste water ng mga pabrika ay doon linisin bago padaluyin sa mga sapa at ilog.

·         Pagkontrol o pagpapatupad ng regulasyon sa sobrang paggamit ng aqua feeds na sa itinuturing pangunahing sanhi ng polusyon sa katubigan, sa ilog man o sa karagatan.

·         At ang pagsasampa ng demanda laban sa mga pamahalaang lokal at mga pabrika na nagsasanhi ng polusyon.

Ayon kay Abogado Rustico De Belen, ang dating hepe ng Bulacan Environment and Natural Resources Office (BENRO), ang patupad ng batas ay isang bukod pa sa magpapatupad ng batas.

“Nandiyan na ang mga batas na yan, pero ang problema ay sino ang magpapatupad at paano ipapatupad,” tanong ni De Belen sa panayam bago siya nagbitiw sa tungkulin noong Oktubre.

Bilang isang abogado, ipinaliwanag niya na ang batas magkakaroon lamang ng kahulugan at kabuluhan kung ito ay ipinatutupad.

At dahil ang mga batas ay napagtibay na, nilinaw niya na ang mga magpapatupad nito ay ang mga namumuno sa pamahalaang lokal, partikular na ang mga alkalde at punong barangay.

Ngunit ang pagpapatupad ng batas ay hindi batas ididikta sa tao upang sumunod, sa halip ay nangangailangan ito ng sapat na impormasyon para sa epektibong pagpapatupad.

Ito ay nangangahulugan na kailangan isang tanggapan na nakatutok sa pangangalaga sa kalikasan na tinukoy ng Local Government Code of 1991 bilang Muncipal Environment and Natural Resources Office (MENRO) o CENRO para sa mga lungsod o city.

Batay sa tala ng BENRO, pito lamang sa 21 bayan sa lalawigan ang may na Menro, at ang mga Lungsod ng San Jose Del Monte, Malolos at Meycauayan ay may CENRO.

Ang mga bayang may MENRO ay ang mga bayan ng Donya Remedios Trinidad, Guiguinto, Hagonoy,  Norzagaray, Plaridel, at Sta. Maria.

Ngunit ayon kay De Belen, sa mga nabanggit na bayan at lungsod, tatlo lamang ang aktibong MENRO o CENRO.

Batay pa rin sa talang BENRO ang mga bayang walang nakatalagang MENRO ay may mga “designated MENRO”.

Ito ay ang mga bayan ng Angat, Balagtas, Baliuag, Bocaue, Bulakan, Bustos, Calumpit, Marilao, Obando, Pandi, Paombong, Pulilan, San Ildefonso, San Miguel, at San Rafael.

Ang ”designated MENRO” ay mga taong inatasan na hawakan ang responsibilidad bilang MENRO ngunit wala pang sariling tanggapan dahil hindi pa iyon nalilikha.

Ang mga designated MENRO ay karaniwang may ibang trabaho, katulad ni Teresita Tetangco ng Pulilan na kung minsan ay siya ring tumatayong Municipal Information Officer.

Ang ibang tanggapan naman ng MENRO ay pansamantalang iniaatas sa namumuno o kinatawan ng mga Municipal Planning and Development Office (MPDO).

“Madaliang malaman kung seryoso ang pamahalaang lokal sa pangangalaga sa kalikasan,” ani De Belen at iginiit na iyon ay masasalamin sa pagbuo ng tanggapan ng MENRO at pagtatalaga ng mga tao na gagawa ng trabaho at tungkuling itinatakda ng nasabing tanggapan.

Isa sa mga dahilan kung bakit hindi nagbubuo ang mga pamahalaang lokal ng MENRO ay dahil sa kabila na ito ay binabanggit ng Local Government Code, ang nasabing posisyon ay “optional.”

Ito ay nangangahulugan na magbuo at magtalaga ng tao sa nasabing tanggapan o hindi ay walang lalabaging batas ang namumuno sa pamahalaang lokal.

Ngunit ayon kay de Belen, hindi man sapilitan o mandatory ang pagbuo ng MENRO at pagtatalaga ng mga taon mamamahala sa nasabing tanggap, lubhang kailangan ito sa kalsalukuyan at darating na panahon.

Ito ay dahil sa patuloy ang hamon ng mga hagupit ng kalikasan sa bawat pamayanan at kailangan matugunan sa lalong madaling panahon.

“Paano tutugon sa hamon ng climate change ang ating mga pamahalaang lokal kung walang tanggapan at mga tao na mamamahala doon,” ani de Belen.

Inihalimbawa niya na magiging madali sana ang pagpapatupad ng mga batas pangkalikasan kung may tanggapan ng MENRO ang bawat bayan na silang mag-iipon ng impormasyon sa kanilang lugar upang maging batayan ng pagpapatupa dng batas.

Iginiit pa niya na dahil sa kawalan ng MENRO, hindi rin nakakapagsagawa ng mga inspeksyon at pagbabantay ang mga pamahalaang lokal samga establisimyentong lumalabag sa batas.

Bukod dito, wala ring malinaw na programa nabubuo at naipapatupad para sa pangangalaga ng kalikasan.

Ang kakulangan ito sa kapatagan ay higit na kapansin-pansin sa kabundukan at mga baybayong dagat.

Ayon kay. Brother Martin Francisco ng Sagip Sierra Madre Environmental Society Inc., (SSMESI) napapabayaan din ang kabundukan.

Dahil dito, patuloy ang pagkaubos ng mga punong kahoy, maging ang mga ilegal na pagmimina at pagku-quarry sa kabundukan ng Bulacan.

Ang mga illegal na gawaing ito ay malaki rin epekto sa katubigan at pangisdaan dahil kapag malakas ang ulan ay natatangay ng umaagos na tubig ang putik, kaya’t ang tubig sa kailugan ay namumula o kulay banto.

Ayon sa mangingisdang si Rodolfo Cabangis, ang pagiging banto ng tubig sa kailugan ay nagiging sanhi upang mamatay ang mga semiliya ng isda, at malalaki naman ay naitataboy sa karagatan.

Bukod sa epekto ng bantong tubig sa kailugan, binigyang diin din ni Cabangis ang mga naaanod na basura sa kailugan.

“Sobra ang basura lalo na yung mga plastic, iyang pumapatay sa mga isda,” ani Cabangis.

Iginiit niya na kung masisinop lamang ang mga basura, ay hindi ito makakapinsala sa pangisdaan sa lalawigan.

Para naman kina Pedro Geronimo at Patrocinio Laderas, kailangan ng regulasyon sa sobrang paggamit ng aqua feeds sa mga malalaking palaisdaan sa Bulacan.

Ngunit sa kasalukuyan ay wala pang lokal na ordinansang napagtibay sa lalawigan para sa regulasyon ng paggamit sa aqua feeds.

Bilang isang beteranoing namamalaisdaan, sinabi ni Laderas na sa kawalan ng batas na nagre-regulate sa paggamit ng aqua feeds, mas makabubuti ay magsagawa ang mga namamalaisdaan ng ‘self-regulation.”

Ito ay nangangahulugan na sila na ang magkokontrol sa paggamit ng feeds batay sa ipinapayo ng Buerau of Fisheries and Aquatic Resources, na ayon naman kay Lito Lacap ay sinusunod ng ilang namamailaisdaan.

Bilang tagapangulo ng Integrated Services for the Development of Aquaculture (ISDA), sinabi  ni Lacap na ilan sa mga kasapi nila ay nagsasagawa na ng self regulation sa paggamit ng aqua feeds.

Gayunpaman, inayunan niya ang panukalang pagbuo ng ordinansa ng magtatakda ng mga pamantayan sa paggamit ng aqua feeds.

Dahil sa walang batas na sumasaklaw at nagtatakda ng pamantayan sa paggamit ng aqua feeds, sinabi ni Abogado Danilo Domingo na hindi ito ilegal.

Bilang dating alkalde ng Malolos, sinabi ni Domingo na ang problemang hatid ng aqua feeds ay nakarating din sa kanya.

Bilang abogado, iginiit niya ang pagpapatayo ng isang toxic waste treatment plant sa lalawigan na siyang maglilinis ng waste water ng mga pabrika.

Ipinaliwanag ni Domingo na mas malaki ang pinsalang hatid sa palaisdaan ng mga pabrika sa lalawigan kumpara sa mga gumagamit ng aqua feeds.

Inihalimbawa niya ang insidente ng madalas na paglutang o pagka-gango ng mga isda sa Labangan channel sa mga bayan ng Paombong, Hagonoy at Calumpit noong dekada 90.

Ito ay kinumpirma din ni Alfredo Lunes, isang dating mangingisda na ngayon ay Kagawad ng barangay Pugad sa Hagonoy.

Ayon kay Lunes, kapag may pabrikang nagpatapon ng waste water sa ilog, nagsisilutang ang mga isda at ang iba ay parang gusting umahin sa pampang.

Sinabi rin ni Lunes na ang pagpapatapon ng waste water sa ilog ay karaniwang isinasabay ng mga pabrika sa pagbuhos ng ilan katulad nong 2007.

Ayon kay Lunes, hindi lang polusyon ang hatid ng pagpapatapon ng waste water, sa halip ay nagtulak din ito sa tabing dagat ng tinatawag nilang “mga salot na isda.”

Ang tinutukoy niya ay ang mga isdang kanduli na karaniwang lumalaki sa tubig tabang at kumakain ng maliliit na isda.

“Salot na isda sa tabing dagat ang mga kanduli dahil kapag napasok sa baklad o lambat, tiyak na uubusin ang isda at hipon doon,” ani Lunes na nagsabing hinuhuli din nila ang kanduli, ngunit mababa ang presyo kapag ibinenta.

Dagdag naman ni Cabangis, :”wala na ngang mahuli mapapasukan ka pa ng kanduli, lalong wala kang kikitain.”

Iginiit pa niya ang kakulangan ng pagpapatupad ng batas na inayunan nina Francisco at Geronimo.

Para kay De Belen, ang batas ay hindi isang “silver-bullet” na kapag ipinatupad ay tuluyang maglalaho ang problema.

Sa halip nilinaw niya na ito isa lamang sa maraming hakbang na dapat isagawa ng gobyerno kung seryoso ang mga namumuno sa pangangalaga sa kalikasan.

Inayunan ito ni Francisco na nagsabing sa dinami-dami ng batas na napagtibay, isa man ay halos hindi nararamdaman sa mga dulong bahagi ng lalawigan tulad ng kabundukan at baybaying dagat dahil sa kawalan ng nagpapatupad.

“Dapat ipakita natin sa bawat mamamayan na ang batas ay batas at hindi ito butas,” ani Francisco.

Nilinaw niya na hanggat hindi ipinatutupad ng maayos ang mga batas, hindi magkakaroon ng disiplina ang mga mamamayan partikular na sa pagsisinop ng basura at magpapatuloy ang polusyon sa kailugan na papatay sa mga lamang tubig na ikinabubuhay ng maraming Bulakenyo.

Iginiit pa niya na ang lahat ng bagay ay magkakaugnay, ngunit katulad ng tinuran ni De Belen, dapat magkaroon ng mga namamahala sa mga tanggapang magpapatupad ng batas upang mapag-ugnay ng paglilingkod bayan, pangangalaga sa kalikasan, produksyon ng pagkain at kabuhayan ng mamamayan ng Bulacan. (Dino Balabo)

(PAALALA MULA SA PATNUGOT:  Ito ang ikatlo sa tatlong ulat na bunga ng pagsasaliksik ng may akda bilang isa sa mga kalahok sa Environmental Investigative Reporting Fellowship sa ilalim ng International Women's Media Foundation (IWMF) na nakabase sa Washington DC, USA.  Ang may akda ay isa sa 10 mamamahayag na sumasalalim sa isang taong fellowship training na nagsimula noong Hunyo).